Het mysterie van rituelen

http://www.beleefdegeschiedenis.nl/blog/het-mysterie-van-rituelen

Raar maar waar! Wat is dit?

http://www.beleefdegeschiedenis.nl/blog/raar-maar-waar-wat-dit

Klooster Bethlehem en de raadselachtige tekens

http://www.beleefdegeschiedenis.nl/blog/klooster-bethlehem-en-de-raadselachtige-tekens

Afbeelding Dqfn (eigen werk) [CC BY SA 3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/)], via https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kloosterpoort,_Blokker.JPG

Graf als trekpleister

http://www.beleefdegeschiedenis.nl/blog/graf-als-trekpleister

Bezet is bezet, over sieraden in de late Middeleeuwen

http://www.beleefdegeschiedenis.nl/blog/bezet-bezet-over-sieraden-de-late-middeleeuwen

De heksenwaag die geen heksen woog

http://www.beleefdegeschiedenis.nl/blog/de-heksenwaag-die-geen-heksen-woog

De grot van de zwemmers

http://www.beleefdegeschiedenis.nl/blog/de-grot-van-de-zwemmers

Afbeelding: Ronald Unger [CC BY SA 3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/),  via https://commons.wikimedia.org/wiki/File:WadiSuraSwimmers.jpg

Agenda augustus t/m oktober

Kijk voor bijzondere uit tips op
http://www.beleefdegeschiedenis.nl/blog/agenda-augustus-tm-oktober

Schijnbeweging

http://www.beleefdegeschiedenis.nl/blog/schijnbeweging

afbeelding door: Marsyas (eigen werk) [CC BY SA 2.5 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5/)], via commons.wikimedia.org/

Tijd voor tijd

http://www.beleefdegeschiedenis.nl/blog/tijd-voor-tijd#

400 jaar Kaap Hoorn

http://www.beleefdegeschiedenis.nl/blog/400-jaar-kaap-hoorn

Achter Slot en Grendel

http://www.beleefdegeschiedenis.nl/blog/achter-slot-en-grendel

OERgevoel

Weet jij waar het Pompeï van Nederland ligt? Het ligt in Drenthe. Ik was er afgelopen week en heb het OERgevoel mogen ervaren midden in het landschap dat is gekneed door ijs en oorlog. Ik heb het over de Havelterberg bij Havelte. Amateurarcheoloog G.H. Voerman noemde het in 1940 al het “Drents Pompeï” Er zijn geen ruïnes zoals in Pompeï , behalve de hunebedden en de vele grafheuvels. Maar als je het landschap leert lezen zie je meer dan de grafmonumenten. De Halvelterberg is ontstaan in de Ijstijd en als je goed kijkt zie de scheuren in de berg waar het smeltwater zijn weg vond toen de temperatuur steeg. En als je nog iets beter kijkt zie je de stuifzandkopjes waar de jager-verzamelaars duizenden jaren geleden hun jachtkampje hadden. Ze zaten aan de rand van de Doeze, een komvormig dal met hoge randen.

Onderzoekers zijn het er nog niet over eens hoe deze is gevormd. Het kan zijn dat de kom is ontstaan door het keer op keer bevriezen van het grondwater, waardoor de grond ter plekke omhoog kwam en uiteindelijk van het opgestuwde ijs afgleed en zo een wal  vormde, ook wel pingo-ruïne genoemd. Maar het kan ook gedeeltelijk zijn ontstaan door bevriezing en verder gevormd door zandstormen die in zo’n dal rondcirkelden waar dan later water in bleef staan.

Toen de temperatuur steeg smolt het ijs en bleef er een kom over met water. Toen ik van de week daar stond, kon ik me goed voorstellen waarom de bewoners uit die tijd voor deze plek kozen. Nog steeds zie je vanaf daar een landschap dat woest en ledig is. Daar zal de jager gevaren hebben in een boomstamkano, en zijn pijl en boog gebruikt hebben om eenden te schieten. En als je een beetje veel geluk hebt vind je nog zo’n pijlpunt tussen al het andere vuursteen dat er nog in het stuifzand ligt. Mij is het wederom niet gelukt, maar het OERgevoel dat ik daar heb ervaren neemt niemand me meer af.

De aankomst van de Halve Maen

Mijn nieuwste blog is te lezen op:
http://www.beleefdegeschiedenis.nl/blog/de-intocht-van-de-halve-maen#

Het mythische land van Punt

Van het verdronken land “Atlantis” en het mysterieuze eiland “Avalon” hebben de meesten wel gehoord. Maar van het mythische land van Punt? Ik moet bekennen dat ik er nog nooit van gehoord had en het onlangs op het spoor kwam door toedoen van een farao. 

Het land van Punt wordt ook wel Poent of het land van Poent genoemd of Ta Netjer ( het land van god)en wordt beschreven in Oudegyptische reisverslagen en religieuze teksten. De oude Egyptenaren zagen het Land van Poent als een heilig land en de afkomst van hun ras. 

Maar waar ligt dat heilige mythische eiland dan? Is het net als Avalon verdwenen in de nevelen van de tijd of als Atlantis verdronken tijdens een natuurramp? Archeologische bewijzen voor het land van Punt zijn er nog niet. Wel zijn onderzoekers het er over eens dat het oude land in de Hoorn van Afrika ligt. Buurland Somalië heeft een provincie die de naam Puntland draagt. Interessant waarom de Oud-Egyptenaren dachten dat hun ras afkomstig was uit het land van Punt. Misschien vinden we het ooit en komt er een antwoord op die vraag, al zal het mythische er dan wel van af zijn.

Wil je meer weten over de farao die me op het spoor van het land van Punt bracht lees dan hier 

De Romeinenweek

De komende weken is mijn blog nog hier te lezen, daarna zal hij definitief overgaan naar
http://www.beleefdegeschiedenis.nl/blog

Het kan je bijna niet ontgaan zijn dat er afgelopen week iets te doen was over de Romeinen. De Romeinen kwamen weer even terug in Nederland en volgden hun oude grens “De Limes”

Afgelopen donderdag was ik er zelf bij toen ze in Wijk bij Duurstede arriveerden. Je kon er Romeinse hapjes proeven, leren hoe de “landmeter” uit die tijd zijn werk deed en je kon zelfs een workshop Romeins vechten volgen. Elk kind kreeg een hesje, een helm en een schild. Ze leerden in de praktijk wat een testudo is, een Romeinse legerformatie. De Romeinen hebben er zeker weer fans bij gekregen.

Dat is ook de bedoeling want over een paar jaar moet de Romeinse Limes niet alleen in Nederland op de kaart staan, maar ook op die van World Heritage Centre van UNESCO.

Het kind in mij had graag meegedaan met de vechtworkshop, maar ja sommige kinderen waren zo jong dat ze volledig verdwenen achter hun schild. Beetje oneerlijk als ik daar als volwassene tegenover sta. Wel kon ik een ritje maken in de Romeinse reiswagen. Dat was een belevenis op zich over de stenen bestrating in het centrum van Wijk bij Duurstede. Je zou maar een kunstgebit hebben, dacht ik nog. In september organiseer ik een Midweek Romeins Limburg, nog genoeg Romeins te gaan.

Wil je meer weten over de Romeinenwee of andere projecten kijk dan op romeinen.nu

….Zelfs een blogger van Thuisbezorgd schreef over de Romeinenweek /thuisbezorgd.nl …..

Een gouden vork, instrument van de duivel?

De komende weken is mijn blog nog hier te lezen, daarna zal hij definitief overgaan naar
http://www.beleefdegeschiedenis.nl/blog

Een paar weken geleden schreef ik voor Archeologie Online een stukje over de Byzantijnse zegel die in Tiel gevonden was. Na onderzoek kwam ik terecht bij een Byzantijnse prinses Theophanu, die inderdaad in de tiende eeuw bezittingen bij Tiel had. De prinses was de inzet bij het huwelijk met Otto II om een verdrag te bezegelen tussen het Heilige Roomse Rijk en het Byzantijnse Rijk. Door haar huwelijk werd zij keizerin van het Heilige Roomse Rijk.

Kroning van OttoII en Theophanu

Best bijzonder om te bedenken dat er een Byzantijnse prinses, die zich keizerin mocht noemen, in die tijd in onze contreien rondwaarde. Ook in Walcheren had zij bezittingen. Of ze daar daadwerkelijk is geweest?

De kroniekschrijver Albert van Metz beschrijft Theophanu als een onaangename vrouw. Daarnaast baadde ze elke dag en hield van luxe sieraden en kleding. Ze leefde volgens de man behoorlijk decadent. Een gouden vork paste helemaal in dat beeld van decadentie. Ze wist haar omstanders te verbazen door bij het eten een gouden vork met twee tanden te gebruiken, in plaats van haar handen. Theophanu wordt dan ook gezien als degene die vermoedelijk de vork introduceerde. Zo heeft deze onaangename vrouw toch iets nagelaten wat we allemaal dagelijks gebruiken.

Vorken werden al door de Romeinen gebruikt maar deze verdwenen tegelijkertijd met de Romeinen.

Pas in de 16^e eeuw werd in de hoogste klassen de vork onderdeel van het bestek. In de 15^e eeuw werd de drietandige vork nog gezien als instrument van de duivel. Werd er daarom zo lang met de handen gegeten?

Wil je meer lezen over de Byzantijnse zegel die gevonden is in Tiel? Dat kan http://archeologieonline.nl/nieuws/unieke-byzantijnse-bulla-gevonden-in-tiel

100 x passie

De komende weken is mijn blog nog hier te lezen, daarna zal hij definitief overgaan naar
http://www.beleefdegeschiedenis.nl/blog

Vandaag is het tijd voor mijn honderdste stukje op mijn blog. Toen ik bijna twee jaar geleden begon had ik niet bedacht dat ik zo regelmatig over mijn passie voor geschiedenis zou schrijven.

Onlangs zat ik samen met een conservator (van een museum met veel archeologische voorwerpen) op een terrasje te genieten van een bak koffie. De man kwam, voordat hij conservator was, al in zijn vrije tijd regelmatig in datzelfde museum voor onderzoek. Nu is hij als vrijwilliger zelf de conservator en kan hij elke dag het museum in. Glunderend zat hij me dat te vertellen. Ik kan me zo goed voorstellen hoe fijn dat is om zelf de sleutel van een museum te hebben.

Hij kan zelfs een stapje verder gaan dan ik als bezoeker. Hij mag namelijk de vitrines openen waar al die mooie vondsten liggen. Hij mag ze aanraken, ze vasthouden en van heel dichtbij bekijken. Hij kan nu zoveel onderzoek doen als hij wil.

Het tussen de archeologie willen staan is iets wat we delen. En nee, dan gaat het niet om de eventuele waarde van iets, maar om het verhaal achter de vondst. Zo heeft elk voorwerp iets te vertellen en vaak genoeg blijft er ruimte over voor fantasie. 

Daarom vind ik het zo fijn om als vrijwilliger in het Huis van Hilde te werken. De laatste keer dat ik daar was sprak ik een man die een lezing kwam geven over dieren op kastelen. Ik vroeg hem naar zijn achtergrond, die lag meer in de botanische hoek dan in de archeologische. “Maar het leuke van archeologie is dat je met verschillende disciplines bij elkaar vaak veel verder komt,” zei hij. Hij had geholpen bij het onderzoek van Cees de Steentijdman. Bij de opgraving waren grote hoeveelheden visbotjes gevonden van vissen die in dieper water leefden dan in de omgeving van Cees aanwezig was. Er waren ook gevlochten houten constructies gevonden en huid van zeehonden. Deze drie vondsten vertelden dat de houten constructie en de zeehondenhuid samen een boot moet zijn geweest waarmee ze naar open zee konden varen om daar veel vis te vangen. Zo is elke archeologische vondst een puzzelstukje van een intrigerend verhaal. Ik hoop nog veel van dat soort verhalen tegen te komen!

Een vluchtende prinses en de stichting van Carthago

De komende weken is mijn blog nog hier te lezen, daarna zal hij definitief overgaan naar
http://www.beleefdegeschiedenis.nl/blog

Bij een roemruchte stad als Carthago hoort een stichtingsverhaal. Dan komen we al snel terecht in de wereld van mythologische figuren.

Carthago was een belangrijke Fenicische handelsstad in Noord-Afrika. In de derde eeuw vóór Chr. was het Carthaagse Rijk de grootste rivaal van het Romeinse Rijk. Wie zorgde voor de opkomst van deze legendarische stad?

De stad werd volgens de overlevering in 814 v.Chr. gesticht door de Feniciërs. Hoe saai is dat! Uiteraard is er ook een legende en volgens deze legende, zoals verhaald door de geschiedschrijver Pompeius Trogus, werd de stad gesticht door prinses Dido uit Tyrus. 

Dido zou gevlucht zijn uit haar eigen land. De jaloerse de koning van Tyrus, de broer van haar man, aasde op hun rijkdom. Tijdens hun vlucht kwam Dido’s echtgenoot, Sichaeus, om het leven, zelf redde ze het tot aan de kust van Noord-Afrika. De plaatselijke koning aldaar bood haar een stuk grond aan zo groot zij dat met een runderhuid kon omtrekken. Zo slim als ze was sneed ze de huid in reepjes en legde deze achter elkaar. Zo ontstond de ruimte voor de stad die Carthago heette. De koning deed een huwelijksaanzoek in de hoop deze standvastige vrouw binnen zijn paleismuren te krijgen, maar Dido weigerde beleefd. 

De legende van Dido stopt hier niet. Venus en Mercurius maken nu hun opwachting.

Venus is uiteraard degene die garant staat voor liefde. Hoe kan het ook anders, Dido werd verliefd op de uit Troje gevluchte Aeneas. Volgens de legende wisselden ze hun eerste kus in een grot toen ze overvallen werden door een regenbui. Helaas is Mercurius de spelbreker in dit romantische tafereel. Hij beval Aeneas te vertrekken. De jongeling luisterde braaf en vertrok naar Italië. Dido’s hart verscheurde van verdriet. Alles wat haar aan hem deed herinneren legde ze op een door haar gebouwde brandstapel. Niet veel later klom ze er zelf op. Ze stak zichzelf neer en de brandende fakkel die ze vast hield viel uit haar hand en stak zo de brandstapel aan.

Het is echter chronologisch gezien niet mogelijk dat Aeneas en Dido elkaar gekend hebben, maar gelukkig hebben we Carthago nog.

Naast het antieke Carthago heeft zich een stad ontwikkeld. Sinds 1919 wordt deze als zelfstandige gemeente bestuurd. Gelegen aan de kust, is het een residentiële stad, waar heel wat ambassades gevestigd zijn. Ook het presidentiële paleis is daar gevestigd.

Lees ook Hannibal en het gebruik van strijdolifanten en Carthago een smeltkroes van culturen

Midweek Romeins Limburg

De komende weken is mijn blog nog hier te lezen, daarna zal hij definitief overgaan naar
http://www.beleefdegeschiedenis.nl/blog

Twee belangrijke Romeinse wegen doorkruisten Heerlen. Aken-Heerlen-Xanten en Maastricht- Heerlen-Rimburg, deze laatste maakte onderdeel uit van de Via Belgica. Laat je meenemen in de voetsporen van de Romeinen met als thuisbasis Natuurvriendenhuis Eikhold in Heerlen.

Op het programma staan onder andere een introductielezing en twee museums onder leiding van een gids. We bezoeken het Thermen museum, waar we het best bewaarde Romeinse (publieke) badgebouw van Nederland gaan bekijken en de Romeinse Catacomben in Valkenburg aan de Geul. Dit is een onderaards labyrint vol nagebootste catacomben. Daarna volgt een voettocht waar we wandelen in de voetsporen van de Romeinen. Uiteraard mag tot slot een Romeinse maaltijd niet ontbreken.

Aankomst 31/8/ 2015 & Vertrek 4/9/ 2015.

Meer informatie: Meer informatie: www.beleefdegeschiedenis.nl/

Zwaarden van Knoflook

Een spannende titel die veelzijdige verhalen oplevert. De verhalen spelen zich af in de middeleeuwen. Kortom een schrijfwedstrijd waar ik zelf graag aan had meegedaan. Maar dat kan niet, ik zit in de jury.

Een dikke stapel verhalen ligt voor mijn neus. Meer leesvoer dan paaseitjes.

Gelukkig ben ik groot fan van historische verhalen en kwijl van de vele verhalen die ik onder het genot van heel wat kopjes koffie ga lezen. Zo erg is het dus ook weer niet dat ik niet mee mag doen aan de wedstrijd. In plaats van zelf te schrijven geniet ik van de door anderen geschreven verhalen.

De eerste deadline zit er op, over een aantal dagen wordt het eerste verhaal bekend gemaakt dat in de bundel komt. De volgende deadline is 1 mei. Ik heb nu al zin in de volgende stapel verhalen!

Zwaarden van Knoflook

~ Het verhaal dat niet vergeten mag worden. Een verhalenbundel over ridders, heksen, religie, mystiek, armoe en de zwarte dood ~

Deelnemers aan deze wedstrijd schrijven een verhaal dat zich afspeelt in de Middeleeuwen, periode: 500-1500 na Christus. Een verhaal dat de lezer meeneemt naar deze tijd, waarmee de schrijver de diepere laag in het verhaal probeert te raken.

www.beleefdegeschiedenis.nl/

Bronstijd West-Friesland.

Ik weet nog goed dat, toen ik een aantal jaar geleden van Veenendaal naar Noord-Holland verhuisde, ik het jammer vond om afscheid te nemen van de archeologie van de Utrechtse Heuvelrug. Ik wist zeker dat ik de grafheuvels, het celtic field, de heuvelrug zelf, en Kwintelooijen zou missen. In de groeve van Kwintelooijen zijn, naast in de Belvédere-groeve bij Maastricht, de oudst bekende sporen in Nederland gevonden. De oeroude sporen zijn restanten van een kamp en dateren uit het Midden-paleolithicum, ca. 250.000 BP.

Kon een andere woonplaats op tegen de geschiedenis die hier zo tastbaar aanwezig was, vroeg ik me af. Ouder dan oeroud kon ten slotte niet en wat kon er nou interessant zijn aan de omgeving van een stad die zijn rijkdom te danken heeft aan de VOC-tijd.

Schoorvoetend geef ik toe dat ik onder de indruk ben van de archeologische rijkdom van West-Friesland. Oké, van een heuvelrug is hier echt geen sprake, maar er zijn al meer dan 200 grafheuvels gevonden, slik. En wat dacht je van Cees de Steentijdman en onlangs werd er een bronstijdskelet gevonden van een jonge vrouw, Drechtje. Voor Archeologie online kon ik in een paar weken tijd 3-tal artikels schrijven over unieke Bronstijdvondsten. Een houten peddel, een heiligdom en dus het skelet.

Tja, dat zogenaamde heiligdom. Ik weet dat als archeologen geen idee hebben wat de functie is van datgene wat ze hebben gevonden, het plaatsen in het vakje “rituelen”. En waarom ook niet. Juist over rituelen is zo weinig bekend. Hoe dacht men toen over leven en dood, hoe keek men naar de natuur en elkaar. Geloofden ze in iets groters dan henzelf? Dachten zij zoveel anders dan wij? Dat zijn allemaal vragen waar we misschien wel nooit antwoord op krijgen. Als er dan geroepen wordt dat er een heiligdom gevonden is of een ritueel begraven schat, een kromgebogen zwaard, of een depot van bronzen bijlen, dan komen die vragen weer bij mij naar boven. Het maakt de mensen die toen leefden op de een of andere manier echter, want rituelen horen nou eenmaal bij het leven…toch? De opgravingen in wat ik nu liefkozend “Bronstijd West-Friesland” noem, duren nog een paar maanden. Wie weet wat voor spectaculaire vondsten er nog uit de klei tevoorschijn komen.

Tja, nu moet ik toch echt toegeven dat de archeologie ook hier zeer interessant is.

Mij hoor je niet meer klagen over Bronstijd West Friesland.

Zie hier een filmpje over de vondst van Drechtje

Hannibal en het gebruik van strijdolifanten

Als briljant tacticus versloeg Hannibal het ene Romeinse leger na het andere. Daarom was hij tot aan zijn dood een door de Romeinen gezochte vijand. Uiteindelijk, op redelijk hoge leeftijd (+/- 60 jaar) kwam hem ter ore dat Rome op de hoogte was van zijn vaste verblijfplaats. Liever dan terecht worden gesteld door zijn aartsvijanden, maakte Hannibal door middel van gif een eind aan zijn leven.

Wij kennen deze Carthaagse generaal en tacticus door de olifanten die hij inzette in de strijd tegen de Romeinen. Het moet een machtig gezicht zijn geweest, een leger met krijgsolifanten door een woest landschap. Hij was niet de eerste en zeker niet de laatste die deze enorme dieren gebruikte om de vijand te imponeren. Een reliëf van 4500 jaar oud, afkomstig uit Mesopotamië, is het oudste bewijs van het bestaan van tamme olifanten. De vroegst bekende militaire toepassing van olifanten dateert van circa 1100 v. Chr. in Vedisch India. De slag bij Gaugamela tegen Alexander Grote (1 oktober 331 v. Chr.) was waarschijnlijk de eerste keer dat een Europees leger werd geconfronteerd met krijgsolifanten. 

Alexander de Grote won de slag. 

(In de film "Alexander" komt deze slag incl. de olifanten voor.)

In diezelfde tijd had het Magadharijk aan de Ganges (maakt onderdeel uit van het huidige India) 6000 krijgsolifanten. Keizer Chandragupta Maurya zou dit aantal later uitbreiden tot 9000.

In de middeleeuwen werden olifanten in Europa nog maar zelden gebruikt als krijgsdier. Karel de Grote nam zijn olifant, Abul-Abbas, mee toen hij ging vechten tegen de Denen in 804, en de kruistochten gaven keizer Frederik II van het Heilige Roomse Rijk de mogelijkheid om een olifant te vangen in het Heilige Land, die later gebruikt werd bij de inname van Cremona in 1214. Nieuwe wapens en tactieken zorgden ervoor dat de olifant zijn positie in de strijd verloor. Tevens ook door het verminderde contact tussen de westerse wereld en het Oosten na het jaar 1000 De introductie van buskruit in de late 15^e eeuw zorgde ervoor dat de krijgsolifant volledig verdween van het slagveld. Zijn imposante uiterlijk kon niet op tegen de kracht van het kanon.

In de strijd werd de olifant gebruikt om een charge mee uit te voeren. Stel een rij olifanten naast elkaar voor die met 23km p/u aan komt denderen zwaaiend met hun slagtanden, gereed om alles wat ze tegenkomen te verpletteren. Je kunt het beste je speer loslaten en hard wegrennen. De olifanten boden door hun hoogte bescherming aan hun berijder en werd daarom ook gebruikt als platvorm om met pijl en boog te schieten. Er waren zelfs olifanten die een toren op hun rug droeg waarin ruimte was voor drie krijgers.

De olifant blijkt een nuttig dier op het slagveld, maar wat als hij op hol slaat? Daar had de berijder een oplossing voor. Met zijn beitel en hamer kon hij de ruggengraat breken.

Dat paarden en kamelen veel gebruikt werden in oorlogen dat wist ik, maar olifanten...

Binnenkort meer over het stichtingsverhaal van de stad Carthago, net als het stichtingsverhaal van Rome zit ook dit verhaal vol mythologie.

Carthago een smeltkroes van culturen uit de oudheid

Onlangs bezocht ik de tentoonstelling Carthago in het RMO.

Bij de plaatsnaam Carthago denk ik aan het verhaal van Hannibal. Veel informatie over Hannibal is afkomstig van Romeinse en Griekse schrijvers (Livius en Polybios) Hannibal was een Carthaagse generaal. Zijn bekendheid verwierf hij tijdens de tweede Punische oorlog. Dat is de oorlog waarin hij met olifanten door de Alpen trok. De exacte doortocht door de Alpen blijft tot op de dag van vandaag een punt van discussie.

 Carthago was een belangrijke handelsstad met haven die in de oudheid de hoofdstad van het Carthaagse Rijk was. In 146 v. Chr. werd de stad door de Romeinen verwoest. De Romeinen waren ook degene die de stad weer opbouwden zodat het uit kon groeien tot de derde stad van het Romeinse Rijk. Na de val van het Romeinse Rijk werd Carthago bezet door de Vandalen tot de Byzantijnen in 533 Carthago innamen. In de zevende eeuw werd de gewilde stad veroverd door de Arabieren. Vanaf de zevende eeuw na Chr. raakte de stad langzaam in de vergetelheid. Pas in de vroege negentiende eeuw werden Carthago’s ruïnes herontdekt.

Carthago hing in de oudheid een religie aan die berucht
was om de kinderoffers. De baälsdienst met als hoofdgod Melkart zou deze offers aanmoedigen. Tijdens recente opgravingen werden veel urnen gevonden met verbrandde kinderbeenderen uit 400-200 v. Chr. Is dit de bevestiging van de kinderoffers waar de Romeinse schrijver Plutarches over schreef of moeten we de verhalen zien als Romeinse propaganda? Maar waren die vele teruggevonden verbrandde resten dan normale crematie?

Binnenkort meer over Hannibal en het gebruik van strijdolifanten.

De Vlucht

Van Tobsha Learner

Ik kan er geen afscheid van nemen, met nog 25 bladzijdes te gaan nadert het einde van mijn boek. Het gebeurt me niet vaak dat ik daar tegenop zie. Nu zit ik in een onmogelijke worsteling tussen nieuwsgierigheid en het einde vertragen door de optie steeds maar een paar pagina’s te lezen. De eerste wint het, blijkbaar ben ik te nieuwsgierig van aard. Of is het de mystieke kabbalistische fluistering die over het hele verhaal zweeft die me dwingt om door te lezen?

Het verhaal speelt zich af in de tweede helft van de 17^de eeuw. Een tijd die nu onder de loep ligt vanwege de film Michiel de Ruijter. Een deel van het verhaal speelt zich af in de Nederlanden en zelfs Johan de Witt komt er in voor net als de bekende Benedictus de Spinoza. De hoofdpersoon is een vrouw die zich graag wentelt in de vernieuwing en verlichting die Holland biedt. Maar ze is joods, vroedvrouw en dus van het vrouwelijke geslacht. Een combinatie die om moeilijkheden vraagt. Geneeskunst en hekserij liggen dicht bij elkaar net als kennis en de dood. Met een rancuneuze inquisiteur die zijn kans afwacht bevindt de vrouw zich op het scherpe snijvlak tussen dood en leven. Kiest ze voor kennis of voor onderdanigheid?

Haar relatie met een katholieke edelman maakt het leven niet makkelijker. Is hun zielsverwantschap sterk genoeg om de angst voor de afschrikwekkende martelpraktijken van de inquisitie op afstand te houden? Of helpen de beschermende kabbalistische symbolen? Ik ga het zo ontdekken. Jij ook?

“Misschien kan ze (Ruth) nadat haar boek is uitgegeven ergens een aanstelling als docent krijgen. Ach, welnee, hoe dan? Als Felix von Jos? Ze lacht, want ze is weer eens vergeten dat ze een vrouw is. Ze moet praktisch zijn, ze moet…Terwijl ze vecht tegen de koorts probeert ze haar tollende gedachten te ordenen – hoopvolle gedachten, die weigeren stil te staan, maar als regendruppels dansen op een zonnewijzer, terwijl de schaduw van de tijd onverstoorbaar voorbij glijdt.”

agenda maart-april-mei

-Tentoonstelling Schitterend Romeins in Woerden stadsmuseum Woerden

-Tentoonstellling Verborgen verhalen. Waarom archeologen bewaren in Groningen science-and-society/university-museum

-Tentoonstelling Midden Nederland onder de Merovingen in Houten  archeologiehouten

-Tentoonstelling Het geheim van de Middeleeuwen in Utrecht www.catharijneconvent

-Romeinse muntschat in Leiden www.rmo

-Tentoonstelling Nemrud  Dagi in Amsterdam www.allardpiersonmuseum.nl

De Schrijver

Ik voel me verbonden met de Egyptische schrijver. Al zal ik vrijer zijn in wat ik opschrijf dan hij dat was en zullen mijn woorden toegankelijker zijn dan de zijne waren. Hij deed namelijk de administratie en dat is niet mijn sterkste kant. Veel liever fantaseer ik de mooiste verhalen met als rode draad een kern van waarheid en het allerliefst tegen een historische achtergrond. Een museumbezoek zorgt bij mij vaak voor een waterval aan inspiratie. Niet voor niks is de dag erna in mijn agenda leeg.

Net als de Egyptische schrijver zit ik wel eens in- voor het gemak noem ik het- lotushouding met mijn laptop op schoot, maar steeds meer doe ik de dingen staand, we zitten al zo veel. Alle afbeeldingen van schrijvers uit die tijd zijn zittend, favoriete houding of een onderdanige houding?

In het oude Egypte kon naar schatting maar 1% van de bevolking schrijven en lezen. Egyptische schrijvers waren hoeders van de wijsheid van het verleden. De schrijfkunst ging over van vader op zoon en was een beroepsgeheim. Dat de kunst van het schrijven beroepsgeheim was, kun je je nu niet voorstellen. Schrijvers lieten zich graag vereeuwigen om te laten zien dat ze een hoge status hadden, die wilden ze in het hiernamaals vast niet kwijtraken.

Nog steeds zijn ze de hoeders van de wijsheid verleden, door hen weten we veel over de geschiedenis van Egypte. Ik hoop ook iets bij te dragen aan de beleving van de geschiedenis. Door mijn historische verhalen en dit blog. Maar of ik me ooit laat vereeuwigen zoals de Egyptische schrijvers dat deden…

Het beeld is van graniet en de datering is ong. 2400 v. Chr.

http://beleefdegeschiedenis.nl/content/cunera-en-de-macht-van-de-sleutel

http://www.rmo.nl/collectie/afdelingen/egyptenaren/de-mooiste-objecten/schrijver

IJsland bouwt Vikingtempel

Onlangs kwam het in het nieuws. Voor http://archeologieonline.nl/ schreef ik er een uitgebreid artikel over.
http://archeologieonline.nl/nieuws/ijsland-bouwt-vikingtempel

Het artikel hoort bij een drieluik over de Vikingen:
http://www.levendegeschiedenis.blogspot.nl/2015/02/op-zoek-naar-de-ziel-van-de-vikingen.html
Een artikel over de Vikingen in Nederland is in de maak.

Hoezo inspirerend die Vikingen!

Op zoek naar de ziel van de Vikingen

Het beeld dat wij van de Vikingen hebben bestaat uit plunderende bendes met gehoornde helmen op hun hoofd. Archeologische vondsten werpen nieuw licht op de zaak en laten zien dat het uitmuntende handelaren en voortreffelijke ambachtsmensen waren. Ze hielden zich o.a. bezig met sieraden maken, zwaarden smeden, weven, hout bewerken, en dreven handel zelfs tot aan Istanbul. Het Gallo-Romeins Museum in Tongeren (BE) laat met een grote video-installatie deze ambachtsmensen aan het werk zien. De objecten in de tentoonstelling ademen de sfeer van vakmanschap.

Op Viking gaan

De tentoonstelling gaat over een volk dat zichzelf nooit Viking genoemd heeft. Wel komt de naam die wij hun geven voor in hun geschriften, maar betekent zoiets als: ‘op reis gaan’. ‘Op viking gaan’, kon dus ook op vrouwen en kinderen slaan. Dat de vrouw een belangrijke rol speelde bewijzen o.a. de vele teruggevonden sleutels. De vrouw des huizes droeg een symbolische sleutel aan een ketting op haar kleding.

Rituele Verbranding

Voor de mysterieuze godenwereld is, net als in het dagelijks leven van de Vikingen, ook in de tentoonstelling een speciale plaats. Zoals het Walhalla, de Asen en de Wanen (godenfamilies) en de Nornen(schikgodinnen) en de Walkuren (oorlogsgodinnen), maar ook de vele amuletten die tijdens opgravingen zijn teruggevonden. Ook aan de zeer streekgebonden rituelen rondom begrafenissen wordt aandacht besteed. Een opvallend ritueel is de crematie door de dode in een schip te leggen en dat schip in brand te steken. In de meeste graven werd maar een handjevol spijkers teruggevonden. Vermoedelijk werd niet iedereen in een compleet schip gecremeerd, dat was te kostbaar.

Belevenisvolle tentoonstelling

Met deze belevenisvolle tentoonstelling ontkracht het Gallo-Romeins museum een aantal verhalen die in de middeleeuwen zijn opgeschreven en laat een compleet beeld zien van het dagelijks leven van zeer kunstzinnige mensen. Die smerige barbaren die plunderend en moordend rondtrokken, hadden o.a. oorlepels, gedecoreerde kammen, en met filigrein versierde sieraden.

Volg het gesponnen draad van de Nornen en ga op zoek naar de ziel van de Vikingen. De tentoonstelling is nog te zien tot en met 15 maart 2015.

Wil je meer weten

Gallo-Romeins museum

Noordse Mythologie 

Wie is de Farao uit mijn verhaal?

Dat zal menig schrijver of filmmaker gedacht hebben, farao’s in overvloed. Er zijn een aantal farao’s bekend geworden door hun graf of vele hiërogliefen met hun veldslagen daarin opgetekend.

Afgelopen week ging ik naar de film Exodus; Gods and Kings. De makers van de film hebben de Farao "Ramses de Grote" in verband gebracht met het verhaal van Mozes. Volgens velen een omstreden keus, maar niemand weet het juiste antwoord op de vraag: Wie is de farao die getergd werd door 10 plagen, om het maar niet te hebben over wat Ram-ses en Mo-ses werkelijk van elkaar waren. In oude geschriften als de bijbel en de koran worden farao’s niet bij name genoemd. 

Aan het eind van de strijd om goddelijkheid, de farao zag zichzelf als god en werd ineens geconfronteerd met de god van Mozes, komt de farao terug op zijn besluit. Hij had het volk van Mozes, dat hij als slaven aan de piramides liet werken, toestemming gegeven Egypte te verlaten. Met zijn leger zette hij de achtervolging in met het idee de slaven bij de Rode Zee als vee klem te drijven. Tot zijn verbazing en woede zag hij hoe het water uit de zee zich terugtrok en de broodnodige slaven veilig de overkant bereikten. Hij spoorde zijn leger aan, maar het teruggetrokken water kwam als een tsunami aangesneld en doodde de farao en zijn leger, zo gaat het verhaal. In de film hebben ze blijkbaar gekozen om een andere legende te volgen, namelijk die van “De dochter van de Farao” Het verhaal gaat dat de farao ontsnapte aan de huizenhoge golf en met zijn familie vluchtte naar Petra, de stad in Jordanië. Deze legende inspireerde mij tot het schrijven van het verhaal “De Waterdrager” dat zondag 1 februari 2015 verschijnt in de bundel “De Spiegel”. Zou mijn farao Ramses de Grote heten?

“Samen met mijn broers heeft mijn vader, de farao, mij en mijn moeder meegenomen. Zodat het land dat was aangetast door sprinkhanen, kikkers, hagel en duisternis haar wonden kon likken en in de diepte van de met as bezaaide klei haar vruchtbaarheid kon terugvinden. Daarom baden wij vele uren tot onze vruchtbaarheidsgodin, om ons welgezind te zijn. En de scheuren in de gespleten aarde met helder water te vullen en de gekneusde hellingen van de Nijl weer groen en vol leven te brengen. Opdat wij op een dag kunnen terugkeren naar het land van onze herkomst, waar farao’s in hun machtige piramides liggen te wachten op de laatste trede naar vergoddelijking en het gouden omhulsel met gestileerde symbolen hun gebalsemde lichamen bijeenhoudt. Het land van droogte, maar ook van overstromingen.”

Lees meer over Petra

Het Huis van Hilde

Tijdens archeologisch onderzoek in Castricum (1995) werd het skelet gevonden van een vrouw. Het naamloze skelet kreeg de naam Hilde. Door middel van een gezichtsreconstructie hebben we een goed beeld van hoe ze er in de 4^de eeuw heeft uitgezien. Deze vrouw is de naamgeefster van het  Archeologiecentrum Noord-Holland.  Deels is het centrum een depot en deels ingericht als tentoonstelling. Afgelopen donderdag 15 januari was het zover. Hilde kwam thuis in het naar haar genoemde gebouw, het werd geopend.

Een aantal maanden geleden kreeg ik een rondleiding door het pand dat toen nog in aanbouw was. Toen kon ik al zien dat het indrukwekkend zou worden. 

Mijn verwachtingen waren daarom best hoog.  Ze werden waargemaakt. 

Het was een kippevelmoment om de tentoonstellingsruimte binnen te lopen en de gereconstrueerde personen in een cirkel opgesteld te zien staan in vitrines. Dat alles in volgorde van tijd. Leuk om even doorheen te lopen maar zeker de moeite waard om de tijd voor te nemen, omdat er in een grotere cirkel omheen vitrines opgesteld zijn met vondsten die horen bij de periode van de gereconstrueerde persoon. Om de zoveel tijd dimt het licht en zwelt het geluid aan. De opmaat voor een film. Een auditorium, archeolab, museumcafé en shop maken het tentoonstellingsgedeelte compleet.

http://huisvanhilde.nl/

Recept; middeleeuws brood

Wat mij betreft behoort onderstaand recept tot de meest bevredigende broodrecepten.

Een simpel maar doeltreffend recept waarvan je je niet hoeft af te vragen of het rijst, het rijst namelijk vanzelf de pan uit om in de oven nog meer in omvang toe te nemen.

Als rijsmiddel wordt gist en bier gebruikt, een combinatie die de middeleeuwse gist het dichtst benaderd.

Brood was dagelijks eten in de middeleeuwen, toch zijn er geen kant en klare recepten overgebleven. Misschien komt dat omdat iedereen het zelf bakte?

De namen en gebruiken zijn wel overgeleverd.

Het voelt een beetje raar als je ‘s morgens brood bakt om al een bruin biertje te openen. Als je het flesje afgedekt terug in de koelkast zet kun je hem dezelfde dag nog met smaak opdrinken.

650 gram tarwe bloem

1 tl. Zout

12 gr verse gist

275ml-400ml warm water

90ml bruin bier (ik heb Westmallle dubbel 

en  La Trappe dubbel met succes uitgeprobeerd)

2 el warme honing

Olijfolie

Meng bloem en het zout.

Meng de verse gist met wat van het water tot een papje.

Voeg het bier bij de warme honing en roer het gistpapje erbij plus de helft van het water. Roer dit door de bloem. Voeg zo nodig wat van het overgebleven water toe tot het een kneedbaar geheel is. Kneed dit ong. 8 minuten. Leg het deeg te rusten in een in geoliede kom en bedek het met bakpapier dat aan de onderzijde met olie is ongesmeerd. Dek het geheel losjes af met een schone theedoek en laat het op een warme plek een uur rijzen, zodat het deeg in omvang verdubbeld.

Na een uur nog even doorkneden en op een in geolied vel bakpapier in de oven leggen en wederom afdekken met het andere vel bakpapier.

De eerste 15 min bak je op 230◦C

Daarna nog 25 min op 150◦C

Voor Romeins speltbrood kijk op http://levendegeschiedenis.blogspot.nl/2013/06/panis-speltbrood.html

Michiel de Ruyter

Op de marinebasis verkleden voor de film Michiel de Ruyter, hoe toepasselijk!

De fregatten die er nu liggen lijken in het niets op de oorlogsschepen van de Zeeuwse held maar oorlogvoeren op zee gebeurt nog steeds. Michiel de Ruyter (24-3-1608 29-4-1676) was er in de 17 de eeuw goed in. Hij was de eerste die de schepen in formatie liet opereren in plaats van schip tegen schip, ieder voor zich.

Haarstukjes, vies gemaakte nagels en half kapotte schorten maakten het beeld van de vrouw die haar man uitzwaait compleet. Zou hij ooit nog terugkomen? Of zouden vijandelijke kanonskogels het schip in tweeën splijten? Gedoemd om te zinken met bemanning en al en zo hun vrouw tot te weduwe maken. Het omkleden, haren invlechten en de puntjes op de i namen veel tijd in beslag. Voordat alle vrouwen omgetoverd waren in een 17^de eeuws exemplaar was de ochtend al voorbij.

De scènes speelden zich af in de duinen en op het strand van Texel. Gespannen keken we naar de zeeslag. Zouden we winnen of verliezen, moesten we vluchten of zouden we juichend het strand op kunnen rennen? Er volgden explosies op het strand, mannen vlogen in het rond. Wij renden zo goed en kwaad als het ging weg. Ik trok een kar met huisraad, voor me liep iemand met een geit in haar armen en achter de kar liep een oudere man die zijn laatste krachten inzette om mijn kar door een kuil te duwen. Tot ver achter me zag ik vrouwen vluchten. Of zou het tij op tijd keren? Waren we misschien toch aan de winnende hand? Iemand voor me stopte om door de verrekijker te kijken, maar rende daarna door. Even kon ik me indenken hoe het bijna 400 jaar geleden moet zijn geweest. Vluchten voor een vijand die bijna aan land komt, het moet beangstigend zijn geweest.

De zeeslag liep ten einde, de scène stond er op. De stuntmannen haalden hun bescherming weg, ze hadden de explosies overleefd. Wij vrouwen konden opgelucht adem halen en warm worden met een bak koffie in de hand.

Eind van de maand is het resultaat van de opname te zien in de bioscoop.

Onlangs is er een verrekijker gevonden in Delft, de oudste van Nederland. Het stamt uit de vroege 17^de eeuw. De verrekijker is een Nederlandse uitvinding uit 1608. Grote kans dat hij een vergelijkbaar exemplaar gebruikt werd door Michiel de Ruyter.

http://erfgoedstem.nl/mogelijk-oudste-verrekijker-ooit-delft-gevonden/

 Klik hier voor de oudste verrerkijker